Het Verenigd Koninkrijk heeft voor het eerst richtlijnen gepubliceerd voor onderzoek met menselijke embryomodellen die uit stamcellen zijn gekweekt. Deze richtlijnen zijn ontwikkeld door een werkgroep onder leiding van de Universiteit van Cambridge en moeten duidelijkheid verschaffen over de ethische en juridische grenzen van dit snel ontwikkelende onderzoeksveld. De gedragscode is bedoeld om langdurige onduidelijkheden weg te nemen die wetenschappers onzeker hebben gemaakt over de grenzen van hun werk.

Achtergrond en belang van de richtlijnen

Embryomodellen op basis van stamcellen worden gebruikt om vroege ontwikkelingsprocessen te bestuderen en vertonen overeenkomsten met menselijke embryo’s. Ze vallen echter niet onder de huidige Britse regelgeving voor embryo-onderzoek, wat ethische vragen oproept. Traditioneel onderzoek naar vroege menselijke ontwikkeling maakte gebruik van embryo’s gedoneerd door IVF-patiënten, maar deze zijn schaars en mogen volgens de Britse wet slechts tot 14 dagen na bevruchting bestudeerd worden.

Recentelijk zijn er alternatieven ontstaan in de vorm van embryo-achtige structuren gemaakt van menselijke stamcellen. Deze modellen kunnen in grote aantallen worden gegenereerd en kunnen processen na de 14-dagen grens bestuderen. Ondanks hun potentieel roepen deze modellen belangrijke ethische vragen op, zoals de mogelijkheid dat ze zich ontwikkelen tot levensvatbare organismen.

Aanbevelingen van de gedragscode

Een belangrijke aanbeveling van de nieuwe richtlijnen is de oprichting van een gespecialiseerde commissie om toezicht te houden op onderzoek met embryomodellen. Deze commissie, bestaande uit wetenschappers, wetgevers, sociologen en bio-ethici, zou de morele, sociale en ethische implicaties van elk project moeten beoordelen voordat het groen licht krijgt. Het rapport stelt geen limiet aan hoe lang onderzoekers embryomodellen in het laboratorium kunnen ontwikkelen, omdat verschillende modellen zich met verschillende snelheden ontwikkelen.

Daarnaast verbiedt de gedragscode dat embryomodellen zich ontwikkelen tot levensvatbare organismen of worden overgeplaatst naar de baarmoeder van een mens of dier. De richtlijnen volgen grotendeels de aanbevelingen van de International Society for Stem Cell Research (ISSCR) uit 2021, maar wijken af door geen verschillende niveaus van toezicht aan te bevelen voor geïntegreerde en niet-geïntegreerde modellen.

Transparantie en publieke vertrouwen

De richtlijnen benadrukken ook het belang van transparantie en publieke communicatie. Wetenschappers moeten hun onderzoek en resultaten delen om het vertrouwen van het publiek te winnen. Kathy Niakan, voorzitter van de Cambridge Reproduction groep, stelt dat wetenschappers een morele plicht hebben om hun onderzoek te communiceren, omdat dit in het publieke belang moet zijn.

Toekomstige ontwikkelingen

De groep zoekt nu naar interdisciplinaire experts om lid te worden van de toezichtscommissie. Gezien het snelle tempo van onderzoek met embryomodellen, zullen de richtlijnen regelmatig worden herzien en bijgewerkt. Hoewel ze vrijwillig zijn, benadrukt Roger Sturmey, voorzitter van de werkgroep, dat alle onderzoeksgroepen deze richtlijnen zouden moeten volgen om te laten zien dat ze op een morele en verantwoordelijke manier werken.