De overheid en algoritmes

De overheid en algoritmes
D

72

Een algoritme is een set van regels en instructies die een computer geautomatiseerd volgt bij het maken van berekeningen om een probleem op te lossen of een vraag te beantwoorden. Wie regelmatig iets op internet doet, komt algoritmes tegen. Browsers, online bankieren, streamingdiensten als Netflix, en sociale media als Facebook, Instagram, X, TikTok en LinkedIn; algoritmes maken het mogelijk.

Je komt algoritmes overal tegen, ook bij de overheid.  Denk aan het online aanvragen van een subsidie. Het algoritme helpt dan om direct te beoordelen of je voldoet aan de voorwaarden of niet. Dit is een voorbeeld van een algoritme met duidelijke beslisregels en een eenduidig antwoord: ja of nee?

Algoritmes kunnen trends herkennen. Ze laten bijvoorbeeld zien hoe criminaliteit zich ontwikkelt in een stad. Dat helpt de politie en gemeente de juiste maatregelen te nemen. Of ze analyseren (anoniem) gezondheidsgegevens, waarmee beleid voor de publieke gezondheid gemaakt kan worden. Soms zijn deze algoritmes ‘(zelf)lerend’. Dat wil zeggen dat ze getraind worden om zelf patronen te ontdekken.

Algoritmes zijn niet perfect. Ze maken soms fouten en er is een risico op vooroordelen, net als bij mensen. In het verleden is dat een paar keer flink misgegaan met geautomatiseerde processen bij de overheid.
Rijks ICT Dashboard

Blijf kritisch

Algoritmes worden getraind met data. Data van de doelgroep, jij dus, de burger. Er is een verschil tussen het omschrijven van een algoritme en het dagelijks gebruik ervan. Een voorbeeld van een algoritme met duidelijke beslisregels en een eenduidig antwoord is ‘ja’ of ‘nee’?  Houd er altijd rekening mee dat bij het gebruik van elke algoritme de eerste beslisregel altijd op ‘nee’ staat en deze gaandeweg het proces, en afhankelijk van de input, kan veranderen in een ‘ja’.

Blijf kritisch op systemen die algoritmes gebruiken en neem geen genoegen met een ‘nee’ in het geval dat je van mening bent dat een uitkomst niet klopt. Algoritmes die door de Rijksoverheid worden gebruikt, voldoen niet altijd aan de basiseisen.